Storfronts: Rasphuispoort

Het Amsterdamse centrum staat vol unieke panden en bouwsels die veel vertellen over onze geschiedenis. Soms zijn die plekken verborgen in het zicht, zoals de ingang van de Kalverpassage aan de Heiligeweg: De Rasphuispoort. Een prachtig bouwwerkje waar je waarschijnlijk vaak langsloopt zonder je te beseffen hoe bijzonder het eigenlijk is.

De poort staat er al sinds 1603. En waar deze nu leidt naar een plek waar je op je gemakkie kan shoppen, was het verblijf vroeger een stuk minder aangenaam. Een beetje Latijn-kenner ziet ‘t al aan de tekst boven de doorgang: het woord ‘castigatio’, betekent ‘bestraffing’. Op de plek van het befaamde winkelcentrum stond vroeger namelijk een tuchthuis voor mannen. Hier moesten mannen voor straf de hele dag raspen, en dan hebben we heb niet over kaas.

Het is fantastisch dat de poort zo mooi bewaard is gebleven in het stadsgezicht. De Rasphuispoort heeft namelijk een belangrijke historische waarde omdat het centraal staat in een omslag in ons strafsysteem. In de 16^e eeuw waren lijf- en zelfs doodstraffen gebruikelijk, later bedacht men echter dat het ‘heropvoeden’ van misdadigers beter zou werken. Hierdoor zouden ze na hun straf minder snel opnieuw de fout in gaan. Vandaar ook de tekst ‘Virtutis est Dormare Quae Cuncti Pavent’, vrij vertaald: ‘wilde beesten moet je temmen.’ 

Echter was het vernieuwende idee om hier misdadigers te heropvoeden anno 1600 nog iets te mooi om waar te zijn. Later bleek dat er al snel na de oprichting steeds meer mannen in het Rasphuis geplaatst werden, die daar uitgebuit werden als goedkope werkkrachten.

En waar die naam vandaan komt? Als straf moesten de mannen hier het hout van een harde Braziliaanse boom tot poeder raspen, dat poeder werd dan weer verwerkt tot pigment voor verf. 

In 1896 werd het Rasphuis afgebroken, waarna hier een zwembad voor in de plaats kwam: het Heiligewegbad, dat er tot 1987 heeft gezeten.

Fun fact: de poort is niet het enige kunststukje dat je hier vindt, in de Kalverpassage wordt een bijzondere verzameling moderne kunst tentoongesteld, zoals de ‘Analog Digital Clock’ van Maarten Baas.